Në qytetin e Nju Jorkut në vitin 1920 – gati dy vjet në një epidemi vdekjeprurëse të gripit që do të merrte të paktën 50 milionë jetë në mbarë botën – viti i ri filloi me një “shenjë të ndritshme”.
“Raporti më i mirë shëndetësor për qytetin në 53 vjet”, krenohej me një titull në New York Times më 4 janar 1920, pasi Nju Jorku i kishte mbijetuar tre valëve shkatërruese të virusit të gripit.
Kombi në tërësi, i cili përfundimisht do të humbiste 675,000 njerëz nga sëmundja, besonte se më në fund mund të shihej “dritë në fund të tunelit”.
Megjithatë, brenda pak javësh, ata tituj optimistë filluan të ndryshojnë, shkruan The Washington Post.
Kjo pasi që para fundit të muajit, New York City do të përjetonte një rritje të rasteve të gripit. Çikago dhe qendrat e tjera urbane raportuan të njëjtën gjë.
Banorët duhet të përgatiten për një “kthim të gripit”, paralajmëroi komisioneri shëndetësor i Nju Jorkut, Royal Copeland.
Ai parashikoi që varianti i virusit përgjegjës për rritjen do të ishte më i butë dhe se ata që ishin sëmurë vitin e kaluar do të ishin imunë.
Por ai e kishte gabim, të paktën pjesërisht: Ndërsa shumë vende në mbarë botën nuk panë një valë të katërt të pandemisë së madhe të gripit, disa metropole – duke përfshirë qytetin e Nju Jorkut, Çikagon dhe Detroitin – kishin një tjetër sezon vdekjeprurës.
Dhe ndërsa pandemia e coronavirusit “zvarritet” në vitin e saj të tretë, pandemia e gripit të vitit 1918 mund të ofrojë disa njohuri se si ky kapitull i historisë mund të mbyllet.
Por një “mbarim”, kur bëhet fjalë për viruse të tilla si këto, është një fjalë mashtruese.
Përfundimisht, thonë ekspertët, coronavirusi i ri ka të ngjarë të kalojë nga një patogjen vdekjeprurës dhe shkatërrues në një shqetësim më të butë, më sezonal.
Ndërkohë, megjithatë, përvoja e një shekulli më parë sugjeron se ne mund të kemi shumë më tepër dhimbje – veçanërisht nëse e humbim vigjilencën.
Siç vë në pah tutje The Washington Post, gripi i vitit 1918 zgjati shumë përtej vitit 1918.
Dy vjet pasi filloi, pikërisht në kohën kur zyrtarë si Copeland po shpallnin fitoren dhe qytetet po lehtësonin kufizimet, një valë e katërt goditi disa pjesë të vendit, duke sjellë “dënime me raste që i shtynë disa spitale në prag të kolapsit dhe la shumë të tjerë amerikanë të vdekur”.
Virusi nuk dukej aq kërcënues kur filloi: vala e parë në pranverën e vitit 1918 ishte relativisht e butë.
Por ajo u kthye me një hakmarrje në vjeshtë, me siguri pasi kishte pësuar ndryshim.
Kjo valë e dytë u përfshi nga pacientët në mbarë botën dhe priftërinjtë mblodhën trupa me karroca të tërhequra me kuaj.
Vetëm gjatë valës së dytë, më shumë amerikanë u vranë nga gripi sesa vdiqën në Luftën e Parë Botërore, Luftën e Dytë Botërore, Luftën Koreane dhe Luftën e Vietnamit së bashku.
Pandemia e gripit dukej se preku veçanërisht të rinjtë, për arsye që historianët dhe shkencëtarët ende po debatojnë.
Kur mbërritën rastet e para të regjistruara, Lufta e Parë Botërore ishte ndezur dhe kushtet e ngushta të llogoreve nënkuptonin që virusi mund të kalonte me shpejtësi nga ushtari në ushtar dhe kushtet në spitalet në terren shpesh e përshpejtonin përhapjen.
Ekspertë të tjerë kanë sugjeruar se njerëzit në të 20-at dhe 30-at e tyre kishin më pak gjasa të kishin imunitet të mëparshëm ndaj viruseve të ngjashme të gripit.
Pavarësisht, vetëm virusi uli jetëgjatësinë në Shtetet e Bashkuara me më shumë se 12 vjet.
Madje, sipas historianit John M. Barry në librin e tij “The Great Influenza”, rreth 10 për qind e të rinjve në atë kohë kanë mundur të vdesin nga virusi.
Nga dimri i viteve 1919-1920, amerikanët ishin të lodhur nga kufizimet në jetën e përditshme.
Pothuajse të gjitha kufizimet e shëndetit publik – si mbajtja e maskave, distanca sociale dhe mbyllja e shkollave dhe kishave – ishin hequr.
Një kthim i nxituar në tubime publike çoi në një rritje të numrit të rasteve. Politikanët ose fajësuan pakujdesinë e njerëzve për rishfaqjen e virusit ose minimizuan seriozitetin e tij.
Vala e katërt nuk ishte “lajm i faqes së parë” ashtu siç kishin qenë valët e mëparshme, kujton The Washington Post.
Mbulimi shpesh kalonte në paragrafë të vegjël thellë brenda gazetave, duke raportuar mijëra raste të reja në baza javore apo edhe ditore.
Në shkurt të vitit 1920, pati një epidemi në një burg shtetëror në Nju Xhersi dhe disa gjykata u detyruan të ndalonin procedurat për shkak të sëmundjes.
Një mjek i shkroi një letër redaktorit në New York Times në dimrin e vitit 1920, duke iu lutur njerëzve që të shmangnin “ekspozimin e panevojshëm ndaj gripit” përmes kontakteve të panevojshme shoqërore.
Mjekët paralajmëruan se kushdo që vizitonte dikë që ishte i sëmurë ishte më pas “i aftë të përhapte sëmundjen te çdo numër i të tjerëve që mund të kishin shpëtuar, duke bërë kështu një ngarkesë shtesë mbi spitalet, infermierët dhe mjekët tashmë të mbingarkuar”.
Por nëse vala e katërt nuk arriti të gjeneronte llojet e titujve dhe frikës së paraardhësve të saj, nuk ishte për mungesë vdekjeprurëse.
Në qytetin e Nju Jorkut, më shumë njerëz vdiqën në periudhën nga dhjetori 1919 deri në prill 1920 sesa në valën e parë dhe të tretë, sipas një punimi kërkimor mbi vdekshmërinë nga gripi në qytet.
Detroit, St. Louis dhe Minneapolis përjetuan gjithashtu valë të rëndësishme të katërt dhe “vdekshmëria e tepërt” u raportua në shumë qarqe në Michigan për shkak të gripit.
Ndërhyrjet e pushtetit vendor në shëndetin publik në fakt mund të kenë kontribuar në valën e katërt duke kufizuar përhapjen e virusit në valët e mëparshme.
Sidoqoftë, nuk do të ishte e këshillueshme që virusi të bëhej i shfrenuar, tha Wan Yang, një asistent profesor i epidemiologjisë në Universitetin e Kolumbisë dhe një autor i punimit mbi vdekshmërinë nga gripi në qytetin e Nju Jorkut.
“Më shumë infeksion mund të çojë gjithashtu në më shumë mutacion, kështu që mund të gjenerojë një variant të ri virusi që më pas mund të gërryejë imunitetin tuaj të mëparshëm, kështu që është një ndërveprim në varësi të mënyrës se si virusi do të evoluojë, gjë që është vërtet e paparashikueshme”, ka thënë Yang.
Viruset e gripit dhe coronaviruset janë gjenetikisht të ndryshëm, kështu që nuk është e mundur të bëhet një krahasim i një për një me pandeminë e vitit 1918.
Yang vuri në dukje se coronavirusi i ri duket se ndryshon shumë më shpejt se virusi i gripit të vitit 1918.
Menaxhimi i pandemisë aktuale ka përfituar gjithashtu nga shumë zhvillime shkencore që nuk ishin të disponueshme një shekull më parë, duke përfshirë kushtet spitalore më sanitare, qasje më të mirë në ujë të pastër dhe – ndoshta ajo që është më e dukshme – një vaksinë.
Megjithatë, ne mund të hedhim një vështrim në të ardhmen tonë duke parë të kaluarën.
Virusi i gripit të vitit 1918, pasi mbeti në një formë vdekjeprurëse për më shumë se dy vjet, përfundimisht u bë më i butë.
Tani është “pjesë e çdo gripi sezonal që kemi”, ka theksuar Ann Reid, drejtoresha ekzekutive e Qendrës Kombëtare për Edukim Shkencor, e cila ndihmoi në renditjen e gjenomit të virusit të gripit të vitit 1918 në vitet 1990.
Hulumtimi i saj zbuloi se disa aspekte gjenetike të virusit të vitit 1918 vazhduan të ishin të pranishme në shpërthime të reja, duke përfshirë pandemitë në 1957 dhe 1968.
Prandaj, njerëzit me imunitet ndaj virusit të 1918 kishin gjasa të kishin njëfarë mbrojtjeje nga kushërinjtë e tij gjenetikë.
“Përfundimisht, të gjithë në botë do të kenë një nivel bazë të imunitetit ndaj këtij coronavirusi, kështu që edhe kur ai të ndryshojë në një lloj të ri, njerëzit nuk do të jenë plotësisht të prekshëm ndaj tij”, tha Reid.
Më e mira për të cilën mund të shpresojmë me pandeminë aktuale është një evolucion që i përket virusit të gripit.
“Unë mendoj se do të qëndrojë”, vlerëson Yang për koronavirusin e ri. “Unë nuk mendoj se eliminimi është i realizueshëm apo edhe real në këtë pikë. Shpresojmë se ne mund të jetojmë më paqësisht me këtë virus”.
