Prestigjozja “The Guardian” ka kryer një investigim përsa i përket mashtrimeve dhe manipulimeve në shtete të ndryshme që bëhen nga politikanët në platformën Facebook, ku ndër ta listohet edhe Shqipëria.
Sipas investigimit të “The Guardian”, Shqipëria është pjesë e vendeve ku politikanët përdorin rrjetin social ‘Facebook’ për të kryer manipulime të opinionit publik përmes llogarive ‘fake’.
Investigimi është provuar nga Sophie Zhang, ish-eksperte e të dhënave në kompaninë Facebook e cila ka rrëfyer për The Guardian sesi qeveritë abuzojnë me Facebook për të manipuluar qytetarët.
“Një hetues i inteligjencës së kërcënimeve gjeti prova se rrjeti shqiptar, që po prodhonte komente jo-autentike, ishte i lidhur me individë në qeveri. Më pas çështja u rrëzua,” shkruan Guardian.
Shkrimi i “The Guardian”:
Facebook ka lejuar vazhdimisht udhëheqësit dhe politikanët botërorë të përdorin platformën për të mashtruar publikun ose për të ngacmuar kundërshtarët, pavarësisht se janë paralajmëruar se ka prova për këtë. Guardian ka parë një dokumentacion të gjerë të brendshëm që tregon se si Facebook trajtoi më shumë se 30 raste në 25 vende të sjelljes manipuluese politike që u zbuluan në mënyrë proaktive nga stafi i kompanisë.
Hetimi tregon se si Facebook ka lejuar abuzime të mëdha me platformën e saj në vendet e varfëra, të vogla dhe jo-perëndimore në mënyrë që t’i jepet përparësi adresimit të abuzimeve që tërheqin vëmendjen e medias ose prekin SH.B.A. dhe vendet e tjera të pasura. Kompania veproi shpejt për të adresuar manipulimin politik që prek vende të tilla si SH.B.A., Tajvani, Koreja e Jugut dhe Polonia, ndërsa lëvizte ngadalë ose aspak në rastet në Afganistan, Irak, Mongoli, Meksikë dhe pjesën më të madhe të Amerikës Latine.
“Dëmi që është bërë në Facebook nuk konsiderohet si rrezik për PR e Facebook”, tha Sophie Zhang, një ish eksperte e të dhënave në Facebook e cila punonte në një sektor për të luftuar lajmet e rreme dhe sjelljet e rreme në platformë. “Kostoja nuk merret për bazë nga Facebook por nga bota e gjerë në tërësi.”-shton ajo.
Facebook mori përsipër të luftonte manipulimin politik të shtetit përmes platformës pas zgjedhjeve të vitit 2016, kur agjentët rusë përdorën llogari të rreme në Facebook për të mashtruar dhe përçarë votuesit amerikanë. Por kompania ka dështuar në mënyrë të përsëritur për të ndërmarrë veprime në kohë kur u paraqiten prova të manipulimit të shfrenuar dhe abuzimit të mjeteve të saj nga udhëheqësit politikë në të gjithë botën.
Facebook e pushoi Zhang për performancë të dobët pune në Shtator 2020. Në ditën e saj të fundit, ajo publikoi një memo lamtumire me 7,800 fjalë duke përshkruar se si ajo kishte “gjetur përpjekje të shumta të qarta nga qeveritë e huaja për të abuzuar platformën tonë në shkallë të gjerë për të mashtruar qytetarinë e tyre. E di që tani kam gjak në duar.’ Lajmet për memon u raportuan për herë të parë në shtator nga BuzzFeed News.
Zhang tashmë shpreson se zbulimet e saj do ta detyrojnë Facebook të shohë se çfarë ndodh me manipulimin politik në pjesën tjetër të botës.
“Facebook nuk ka një nxitje të fortë për t’u marrë me këtë, përveç frikës se dikush mund ta nxjerrë atë dhe të bëjë një bujë të madhe,” tha ajo për Guardian. “E gjithë çështja e veprimtarisë së rreme nuk mund të gjendet. Ju nuk mund të rregulloni diçka nëse nuk e dini që ajo ekziston. ”
Liz Bourgeois, një zëdhënëse e Facebook, tha: “Ne në thelb nuk pajtohemi me karakterizimin e Znj. Zhang të përparësive tona dhe përpjekjet për të çrrënjosur abuzimin në platformën tonë. Ne në mënyrë agresive shkojmë pas abuzimeve në të gjithë botën dhe kemi ekipe të specializuara të përqendruara në këtë punë. Si rezultat, ne kemi hequr më shumë se 100 rrjete të sjelljes jo-autentike të koordinuar.
Rreth gjysma e tyre ishin rrjete të brendshme që operonin në vendet rreth botës, duke përfshirë ato në Amerikën Latine, Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut dhe në rajonin e Azisë Paqësorit. Luftimi i sjelljes jo-autentike të koordinuar është përparësia jonë. Ne po adresojmë gjithashtu problemet e postës së bezdisshme dhe angazhimit të rremë. Ne hetojmë çdo çështje përpara se të ndërmarrim veprime ose të bëjmë pretendime publike për to. ” Facebook nuk i kontestoi pohimet faktike të Zhang për kohën e saj në kompani.
Me 2.8 miliardë përdorues, Facebook luan një rol dominant në diskursin politik të pothuajse çdo vendi në botë. Por algoritmet dhe tiparet e platformës mund të manipulohen për të shtrembëruar debatin politik.
Një mënyrë për ta bërë këtë është duke krijuar “angazhim” të rremë – pëlqime, komente, shpërndarje dhe reagime – duke përdorur llogari jo-autentike ose të komprometuara në Facebook. Përveç formimit të perceptimit publik të popullaritetit të një udhëheqësi politik, angazhimi i rremë mund të ndikojë në algoritmin e ushqimit të lajmeve shumë të rëndësishëm të Facebook.
Zhang u punësua nga Facebook në janar 2018 për të punuar në ekipin e përkushtuar për të çrrënjosur ndërhyrjet e rremë. Shembulli më flagrant ishte Juan Orlando Hernández, presidenti i Hondurasit, i cili në gusht 2018, 90% të reagimeve dhe ndikimit e kishte të rremë. Në gusht 2018, Zhang zbuloi me prova se stafi i Hernández ishte i përfshirë drejtpërdrejt në fushatë për të rritur përmbajtjen në faqen e tij me qindra mijëra pëlqime të rreme.
Një nga administratorët e faqes zyrtare të Hernández në Facebook po administronte gjithashtu qindra faqe të tjera që ishin ngritur për t’u ngjarë profileve të përdoruesve. Stafi përdori faqet e rreme për të dhënë pëlqime të rreme në postimet e Hernández.
Kjo metodë abuzimi ndodhi për shkak të boshllëkut të politikave të Facebook. Kompania kërkon që llogaritë e përdoruesve të jenë autentike dhe i ndalon përdoruesit të kenë më shumë se një, por nuk ka rregulla të njëjta për faqet të cilat mund ë kryejnë më shumë pëlqime sesa llogaritë. Boshllëku ka mbetur i hapur për shkak të mungesës së rregullave dhe duket se aktualisht po përdoret nga partia në pushtet e Azerbajxhanit për të lënë miliona komente ngacmuese në faqet e mediave të pavarura në Facebook dhe politikanëve të opozitës Azerbajxhanase.
Abuzimi i faqeve ka të bëjë me atë që bëri Agjencia Ruse e Kërkimit të Internetit gjatë zgjedhjeve në SHBA 2016, kur vendosi llogari në Facebook që pretendonin të përfaqësonin Amerikanët dhe i përdorte ato për të manipuluar individë dhe për të ndikuar në debate politike. Facebook e quajti këtë “sjellje të koordinuar jo-autentike” (CIB) dhe caktoi një ekip elitar të hetuesve, të njohur si inteligjencë kërcënimi, për ta zbuluar dhe hequr atë.
Facebook tani zbulon fushatat CIB që zbulon në raportet mujore, ndërsa heq llogaritë e rreme dhe Faqet. Por inteligjenca e kërcënimit – dhe menaxherë dhe drejtues të shumtë të Facebook – rezistuan në hetimin e rasteve të abuzimit të Hondurasit dhe Azerbajxhanit, pavarësisht provave në të dy rastet që lidhnin abuzimin me qeverinë kombëtare. Midis udhëheqësve të kompanisë Zhang informoi rreth gjetjeve të saj ishin Guy Rosen, nënkryetari i integritetit; Katie Harbath, ish-drejtoresha e politikës publike për zgjedhjet
globale; Samidh Chakrabarti, kreu i atëhershëm i integritetit qytetar; dhe David Agranovich, plumbi i ndërprerjes së kërcënimit global. Rastet ishin veçanërisht shqetësuese për shkak të natyrës së liderëve politikë të përfshirë. Hernández u rizgjodh në 2017 në një garë që shihet gjerësisht si mashtruese. Administrata e tij është shënuar nga akuza për korrupsion të shfrenuar dhe shkelje të të drejtave të njeriut. Azerbajxhani është një vend autoritar pa liri të shtypit ose zgjedhje të lira.
Hernández nuk iu përgjigj pyetjeve të dërguara zyrtarit të tij të shtypit, avokatit dhe ministrit të transparencës. Partia në pushtet e Azerbajxhanit nuk iu përgjigj pyetjeve.
Facebook-ut iu desh gati një vit për të shkatërruar rrjetin e Hondurasit dhe 14 muaj për të hequr fushatën e Azerbajxhanit. Në të dy rastet, Facebook më pas lejoi që abuzimi të kthehej. Facebook thotë se përdor metoda manuale dhe të automatizuara të zbulimit për të monitoruar rastet e mëparshme të zbatimit të CIB dhe se “në mënyrë të vazhdueshme” heq llogaritë dhe Faqet e lidhura me rrjetet e hequra më parë.
Vonesat e gjata ishin në një pjesë të madhe rezultat i sistemit përparësor të Facebook për mbrojtjen e ligjërimit politik dhe zgjedhjeve. Zhang i tha Rosen në dhjetor 2019 se ajo ishte informuar se inteligjenca e kërcënimit do të kishte përparësi vetëm në hetimin e rrjeteve të dyshuara CIB në “SH.B.A. / Evropa Perëndimore dhe kundërshtarët e huaj si Rusia / Irani / etj”. Rosen mbështeti kornizën, duke thënë: “Unë mendoj se është përparësia e duhur”.
Zhang paraqiti dhjetëra përshkallëzime brenda sistemit të menaxhimit të detyrave të Facebook për të njoftuar ekipin e inteligjencës së kërcënimeve në rrjetet e llogarive të rreme ose Faqet që po shtrembërojnë diskursin politik, po operonin në të gjithë botën përfshirë në Shqipëri, Meksikë, Argjentinë, Itali, Filipine, Afganistan, Kore të Jugut, Bolivi, Ekuador , Irak, Tunizi, Turqi, Tajvan, Paraguai, El Salvador, Indi, Republika Dominikane, Indonezi, Ukrainë, Poloni dhe Mongoli.
Në disa prej rasteve që Zhang zbuloi, duke përfshirë ato në Korenë e Jugut, Tajvan, Ukrainë, Itali dhe Poloni, Facebook ndërmori veprim të shpejtë, duke rezultuar në hetime nga stafi nga inteligjenca e kërcënimit dhe, në shumicën e rasteve, heqja e llogarive jo-autentike. Në disa raste, Facebook nuk ndërmori ndonjë veprim.
Një hetues i inteligjencës së kërcënimeve gjeti prova se rrjeti shqiptar, i cili po prodhonte komente jo-autentike, ishte i lidhur me individë në qeveri, dhe më pas hoqi çështjen.
Një rrjet bolivian i llogarive të rreme që mbështesin një kandidat presidencial në prag të zgjedhjeve të diskutueshme të kombit në tetor 2019 u injorua plotësisht; që nga dita e fundit e punës së Zhang në shtator 2020, rrjeti po vazhdonte të funksiononte.
Rrjetet në Tunizi dhe Mongoli u lanë në mënyrë të ngjashme të pa hetuara, përkundër zgjedhjeve në Tunizi dhe një krize kushtetuese në Mongoli.
Mes protestave masive dhe një krize politike në Irak në vitin 2019, specialisti i Facebook për Irakun kërkoi që dy rrjetet e gjetura nga Zhang t’ju jepej përparësi. Një hetues ra dakord që llogaritë të hiqeshin, por askush nuk e kreu kurrë veprimin e zbatimit, dhe në ditën e fundit të Zhang, ajo gjeti afërsisht 1,700 llogari të rreme që vazhdonin të vepronin në mbështetje të një figure politike në vend.
Në fund të fundit, Zhang argumenton se Facebook ngurron shumë për të ndëshkuar politikanë të fuqishëm dhe se kur vepron, pasojat janë shumë të lehta.
“Supozoni se dënimi kur keni plaçkitur me sukses një bankë është se mjetet tuaja të grabitjes së bankës janë konfiskuar dhe ka një njoftim publik në një gazetë që thotë,‘ Ne e kapëm këtë person duke grabitur një bankë. Ata nuk duhet ta bëjnë atë ”, thotë Zhang.
“Kjo është në thelb ajo që po ndodh në Facebook. Dhe kështu që çfarë ka ndodhur është që presidentë të shumtë kombëtar kanë marrë vendimin që ky rrezik është i mjaftueshëm që ata të angazhohen në të.”
